شهر رزوه

بازخوانی وقف‌نامه ی امامزاده عبدالله واقع در شهر رزوه

به تاریخ سنة 708 هـ.ق
بقعه ی امامزاده عبدالله علیه السلام؛ نواده ی امام حسن مجتبی علیه السلام به نام عبدالله شدید فرزند علی شدید فرزند حسن فرزند زید فرزند امام حسن علیه السلام است و نام فرزندش عبدالعظیم (1) است که مدفن او در جوار مسجد شجره ی ری است در رزوه از توابع شهرستان چادگان در غرب استان اصفهان واقع است. در این نوشتار ابتدا به موقعیت جغرافیایی و تاریخی شهرستان رزوه، سپس به بررسی شجره نامه امامزاده عبدالله علیه السلام و بعد از آن نیز به بازخوانی وقف نامه امامزاده خواهیم پرداخت.
واژگان کلیدی: امامزاده عبدالله، رزوه، وقف نامه
مقدمه
بقعه ی متبرکه ی امامزاده عبدالله علیه السلام در شهر رزوه در شهرستان چادگان در استان اصفهان واقع است. این شهرستان در شمال غربی استان واقع و شهر رُزوه در سمت شمال شهرستان قرار دارد.
شهر رزوه (2) در 34 / 50 طول شرقی و50 / 32 عرض شمالی و2230 متر ارتفاع از سطح دریا واقع گردیده است (3) این شهر در هشت کیلومتری شهر چادگان مرکز شهرستان و بیست کیلومتری شهر داران مرکز شهرستان فریدن واقع شده است (4)
رزوه در منطقه‌ای پایکوهی واقع و دارای آب و هوای معتدل و خشک است. رشته کوه دالان کوه در هفت کیلومتری شمال و شمال شرقی آن قرار دارد (5)
رزوه در سال 1377 به جرگه ی شهرهای کشور پیوست و در سرشماری 1385 دارای 4927 نفر جمعیت بوده است (6)
در وجه تسمیه ی رزوه آمده است که از دو جزء «رز+ وه» ترکیب شده است. «رز» همان تاک یا درخت انگور است وجزء دوم «وه» همان صورت دیگر«بَه» است؛ به معنی خوب. «رزوه» معادل «رزبه» است؛ به معنی آنجا که انگور خوب دارد (7)
قابل ذکر است که رزوه از مناطق مهم کشاورزی در شهرستان چادگان است و از محصولات عمده ی تولیدی آن می‌توان به گندم، جو، سیب زمینی و کُلزا اشاره کرد که سالیانه مقادیر قابل توجهی به سایر مناطق کشور صادر می‌گردد.
شهر رزوه از سه محله به نام‌های1ـ قلعه بالا، 2ـ قلعه پایین، 3ـ امامزاده عبدالله تشکیل شده که این سه محله توسط پلی که بر روی رودخانه ی فصلی رزوه احداث گردیده با یکدیگر ارتباط دارند. در این شهر 11 باب مسجد و 18 رشته قنات و ده‌ها حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق وجود دارد.
امامزاده عبدالله
امامزاده عبدالله علیه السلام مدفون در شهر رزوه فرزند علی شدید بن حسن بن زید بن امام حسن مجتبی علیه السلام است. امامزاده عبدالله علیه السلام پدر حضرت امامزاده عبدالعظیم حسنی علیه السلام مدفون در شهر ری است.
در استعلامی که اداره ی اوقاف و امور خیریه ی شهرستان فریدن از «مؤسسة المکتبة الوثائقیة العامة» در نجف اشرف در خصوص شجره ی طیبه ی امامزاده عبدالله علیه السلام به عمل آورده است، حجه الاسلام سید حسین ابوسعید الموسوی مسؤول مؤسسه، شجره‌نامه ی امامزاده عبدالله علیه السلام مدفون در رزوه ی فریدن را مرقوم داشته که ترجمه ی آن چنین است:
بسم الله الرحمن الرحیم

بر طبق دلایل علمی ثابت و مسجل شده که نواده ی امام حسن مجتبی علیه السلام به نام عبدالله شدید فرزند علی شدید فرزند حسن فرزند زید فرزند امام حسن علیه السلام است و بر طبق کتب مختلف ایشان نواده ی امام حسن علیه السلام است که نامش عبدالله بوده، فرزند حسن فرزند زید فرزند امام حسن علیه السلام است و مشهور به «امامزاده عبدالله زید» که او را مستقیماً و بدون واسطه به نام جدش زید می‌خوانند؛ و این حالت معمول در جامعه ی اسلامی است و در زبان عربی گاهی فرد را به نام جدش ذکر می‌کنند. و نزد ما این گونه ثابت شده که این امامزاده در قریه ی رزوه ازتوابع فریدن اصفهان مدفون است. و نام فرزندش شاه عبدالعظیم است که مدفن او در جوار مسجد شجره ی ری است. ما این مطلب را در کتاب مشاهد مشرفه، ج 2، ص185 ذکر کرده‌ایم.

حسین أبوسعید الموسوی النجف الأشرف
الأول من شهر رمضان 1424 هـ
وقف‌نامه ی امامزاده عبد الله نوشته شده در سال 708 قمری
الحمد لله کبیرالمتعال ذی الملک و السطان و الجلال، المعزّ المنظور بالفضل و الأفضل الذی أکرم عباده المتقین فی.... جلّ من إن أکرمکم عند الله أتقاکم (8) والصلوة علی محمد و آله.
و بعد، باعث بر تحریر این کلمات شرعیه و داعی بر املای این مقدمات دینیه آن است که حاضر شد به مجلس شرع شریعت شریف محمدی، حضرت سعادت و رفعت‌پناه عزت و معالی‌دستگاه عالی اسماء، عمدة السعادات، نتایج العظام و الکرام، خلف الأکابر... خلاصة الصواحب الأصفیاء، عدیم المثل فی هذا الزمان، غنی الألقاب، المستغنی عن الإطناب فی الأوصاف، زیباً للسعادة و الرفعة،... الله تعالی فی أرضه، ضیاء الدین محمود بن الملک شجاع الدین انابیک نشنگ [؟؟] و بفروخت بی مانعی و مزاحمی به جناب عمدة الاعاظم و الاعیان، و نادر العصر و الزمان، المقرب للحضرة العالیة الخاقانیة، خواجه رکن الدین و خواجه عماد الدین ابنای خواجه نظام الدین مستوفی نواب همایون اعلی وبخریدند از وی (عندی) صحیحه شرعی وببعی دمی همگی وتمامت شش دانگ مزرعه ای که مشهورومعروفست بمزرعه جبرجان (9) علی مزارع فریدن (10) مِن اعمال لرستان وعن کوره (11) اصفهان عراقعجم (12) (عراق عجم) از مزارع رزوه رود محدود بحداّت اربعه حد اول بنهرصوران وحد ثانی بمزرعه محراب وحد ثالث بسمند جان (13) وحد رابع بشارع اصفهان وجبل دالان (14) مشهوراست راس دره وسوارخور دولت آباد (15)وما یتعلق بها وبا جمیع توابع شرعیه ولواحق (16) ملیه وشرب شارب وجد اول وصحاری واراضی العامات چشمه ورگستان وقلعه آستانه وما یتعلق بها وما ینسب الیها قدیماً او جدیداً الثمن (17) مبلغ سی وپنج هزاردینار (18) کپکی (19) که دیناری ازآن شش دینار عراقی است موصوف مصالحه صحیحه شرعیه ومعاهده صریحه دیینه کامله ایجاب وقبول وسِلم (20) وسَلَم وقبض (21) ثمن (22) و اقباض (23) مثمن معرفی..... اشخاص ازموطن عقد بیع مراحین ولواحق ومفاد تحت الذهب الخیارات وخالیه ازمفاسد وبطلان ذلک عالم بالکمیه و..... والیقین والغبن الفاحش والافحش بیع مزبور از وی صادرشد بعد ازآن تنقیذ (24) وامضای آن نمود امضای شرعی وتنقیذی ملی وضامن درک شد عند الخروج للغیرکُلاً او بعضاً وعقد مبایعه مزبور مسبوقست (25) به عقد اجاره شرعیه ومعاقد صریحه.... الندم بموجب مبایعه شرعیه بایع مزبور را بمبلغ معین معلوم مواجره صحیحه شرعیه ومعامله صریحه دینیه بایع مزبوربهیچ وجه من الوجود وسببی ازاسباب حقی ودعوئی و بهره ای واستحقاقی برصاحب مزبورنمانده ونیست وحق ملک طلق صدق حَرّی مشارالیه است واو را..... تصرف مالکانه درآن بهرنحوی که خواهد اراده نماید که تصرف الملک فی املاکهم وذوی الحقوقهم الی بعد ذلک بخلاف مسطور بایع مزبور خود بنفسه یا احدی ازقبل او وکیلاً کان لم وارثاً برمشتریان مزبور آن دعوی نماید باطل وعاطل وازدرجه اعتبار ساقط وهابط وحکام شریعت دعوای ایشان را ممکن ندانند. هوالواقف وبایع مذکور وقف اولاد خود نموده قطعه ای که حد اول او بر رود به چشمه ورگستان وحدود دویم به رودخانه وحد سیم بر رود بطاحونه وحد چهارم برود نهر جبرجان مقدارچهل من بسنگ لرستان تخم افکن بوده باشد وآب مزرعه مذکور تقسیم می شود به هفت سهم نصیب اولاد (نیم سهم) نصیب طاحونه (نیم سهم) وازبابت بدل اجاره طاحونه آستانه مقدارپنج من روغن سنگ لرستان برکارامامزاده واجب التعظیم ومدرسه برسانند ویا درآن آستانه صرف شود. وخلاف کننده بلعنت خداو نفرین رسول گرفتارشود تحریراً فی تاریخ شهررجب المرجب من مشهور سنه ثمال وسبعمأئه (708) من الهجره النبویه مصطفویه لازم به ذکراست که مواضع نقطه چنین از بین رفته وخواند نشد.
امهار و حواشی
(لازم به ذکر است بخشی از امهار و حواشی و گواهان سند فوق بر اثر فرسودگی خوانده نشد آنچه را موفق به خواند شدم بدین شرح است)
1 ـ قبض دادم و قبول نمودم. العبد محمود بن ملک شجاع الدین، آنکه قیمت ضیع مذکور تمام و کمال واصل شد و بهیچ وچه مرا در صنیع مزبور حقی نیست مهر [ناخوانا]...
2 ـ تحریر و تنفیذ مباینه مذکورنمود عصمت پناه بیکی سلطان ابن عالیجناب مغزی الیه که صنیع مزبور حق حضرتان مذکور است و او را در آن حقی نیست مهر[ناخوانا]...
3 ـ الحمد لولیه الحمد... قدوقع اعتراف البایع الطابع بجمیع ما تعمد الله... من الاقاریر الشرعیه کلاً و اشتهدت اعترف بجمیع ما فی الیه فی بیع الصحیحه الشرعیه و قبض الثمن...العبد الفقیر المحتاج... لطف الله...
اسامی گواهان خوانده شد
الیاس بن خضر علی فریدنی
محمود شاه بن قطب الدین حیدر خانساری
شاه حسین بن کمال الدین...
...حیدر علی بادجانی
...کد خدای محترم علی بن محمد بن...یحیی بن صورانی فریدنی
پی نوشت ها:
(1) معروف به شاه عبدالعظیم حسنی علیه السلام یا سیدالکریم که در شهر ری مدفون است.
(2) Rozveh.
(3) پاپلی یزدی محمد حسین، فرهنگ آبادیها ومکانهای مذهبی کشور، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی 1367 ص 622.
(4) گیتا شناسی ایران جلد سوم، ص 609.
(5) سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشورجمهوری اسلامی ایران جلد 70، شهرکرد، ص 130.
(6) www.sci.iranet.net.
(7) فرهنگ جامع نامها وآبادیهای کهن اصفهان، ص 419.
(8) اِنَّ اکرمکمُ عِنداللهِ اتقکمُ اِن الله علیمٌ خبیرٌ. سوره حجرات آیه 13 همانا بزرگوارترین شما نزد خدا باتقواترین مردمند وخدا کاملاً آگاه است.
(9) جبرجان اکنون ازمزارع مشهوراطراف شهر رزوه است ودرگویش منطقه به جیبیرجان موسوم است.
(10) فریدن ازجمله شهرستان های استان اصفهان می باشد که تا سال 1381 شهر رزوه نیز از جمله آبادیهای آن محسوب می گردیده است.
(11) کوره بخشی ازیک سرزمین یا یک کشور که مشتمل برچندین روستا ودهستان باشد جغرافیدانان اسلامی، ناحیه ای مشتمل برچندین قریه را کور می نامیدند وهرکوره را یکی از روستاها یا شهرهای خود نام می گرفت.جغرافیدانان گاه ازکوره برای تعریف استان نیزاستفاده می کردند. فرهنگ بزرگ گیتا شناسی(اصطلاحات جغرافیایی) ص 288.
(12) ناحیه کوهستانی پهناوری که یونانیان آن را مدیا «Media» می گفتند وازباختر به جلگه های بین النهرین وازخاور به کویر بزرگ ایران محدود بود نزد جغرافی نویسان عرب به نام ایالت جبال معروف بود. این نام بعدها متروک شد و در قرن ششم هجری در زمان سلجوقیان به غلط آن را عراق عجم نامیدند تا با عراق عرب که مقصود قسمت سفلای بین النهرین بود اشتباه نشود.
کلمه عراق را مسلمانان برنیمه سفلای بین النهرین اطلاق کردند واعراب دو شهربزرگ کوفه وبصره را «عراقین» می گفتند که به معنی «دوپایتخت» عراق است. درنیمه دوم قرن پنجم هجری که سلجوقیان برتمام مغرب ایران استیلا یافتند وهمدان را پایتخت خود قرار دادند نفوذ واستیلای آنها تا بین النهرین مقرخلافت عباسی رسید ومقام خلافت لقب «سلطان العراقین» به آنان اعطا گردید که مقصود ازعراق دوم ایالت جبال است. ازاین رو برای اینکه این عراق با عراق اصلی اشتباه نشود آنجا را عراق عجم نامیدند. جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی ترجمه محمود عرفان ص 201 تا 200.
(13) سمندگان- سمند جان ازجمله آبادیهای شهرستان چادگان است که دردو کیلومتری شمال غرب شهرچادگان واقع وسد زاینده رود در4 کیلومتری جنوب آن قرار دارد این آبادی درمسیرجاده داران به چادگان قراردارد.
(14) دالان کوه- رشته کوهی است ما بین شهرستان های فریدن، چادگان وتیران وکرون به طول 58 کیلومتر که شهر رزوه در سمت غرب آن واقع گردیده است (کوهها وکوهنامه ایران ص 244).
(15) دولت آباد اکنون درمحدوده شهرستان تیران وکرون واقع است ورشته کوه دالان کوه در دو کیلومتری جنوب آن قرار دارد.
(16) لاحق- (لواحق) لاحقه، پیوسته ها بدنبال چیزی،سوابق، ملحقات.فرهنگ فارسی معین ج 3 ص 3637.
(17) ثمن- بهاء، نرخ، ارز وقیمت است. فرهنگ فارسی معین ج 1 ص 1193.
(18) دینار- سکه طلا، مسکوک زر،ارزش دینار درادوار مختلف متفاوت بوده است. فرهنگ فارسی معین ج 2 ص 1597.
(19) کپکی -نوعی دینارو تومان که درعهد مغول،تیموریان وصفویان متداول بوده است. فرهنگ فارسی معین ج 3 ص 2896.
(20) سلم- بیعی که ثمن آن حال مبیع آن مؤجل باشد دراصطلاح عامیانه پیش خرید وپیش فروش گفته می شود. (ترمینولوژی حقوق دکترمحمد جعفر لنگرودی ص 363).
(21) قبض- سند مخصوصی است که بین متعهد ومتعهد له رد وبدل می شود. ترمینولوژی حقوق ص 615.
(22) مثمن -معوض را در عقد بیع مثمن گویند وعوض را ثمن نامند. ترمینولوژی حقوق ص 615.
(23) اقباض -رفع ید ازموضوع معامله ازطرف ناقل بنفع منتقل الیه بطوری که منتقل الیه بتواند هرنوع تصرف که بخواهد درآن بنماید. قبض فعل منتقل الیه است اقباض فعل ناقل چنانچه تسلیم فعل ناقل است و تسلیم فعل منتقل الیه است. ترمینولوژی حقوق ص 69.
(24) اجازه کردن عمل حقوقی غیرناقد، مرادف اجازه وامضاء استعمال می شود. ترمینولوژی حقوق ص 179.
(25) مسبوق، سابقه، آنچه که قبلاً عین یا شبیه آن وقوع یافته باشد. فرهنگ فارسی معین ج3 ص 4079.